موقعیت جغرافیا وآب وهوای ایذه

ایذه یا مال امیر مرکز شهرستان ایذه در استان خوزستان و در جنوب غرب ایران است که پیشینه تاریخی آن بنابر پژوهش‌های انجام شده و وجود آثار و سنگ نبشته‌های باستانی مربوط به دوران هخامنشیان و پیش از آن (عیلامیان) می‌باشد. تقریبا بیشتر باستان شناسان بر پیشینه تاریخی ۶۰۰۰ ساله ایذه اتفاق نظر دارند. ایذه، شهر نگارکنده‌های سنگی و صخره‌ای ایران نام نهاده شده‌است. 

موقعیت جغرافیای 

ایذه در استان خوزستان، در ۳۱ درجه و ۵۰ دقیقه پهنای شمالی و ۴۹ درجه و ۵۲ دقیقه درازای خاوری نسبت به گرینویچ و ارتفاعی معادل ۷۶۰ متر از سطح دریا واقع شده‌است.

آب وهوا

ایذه از نظر آب و هوایی خنک ترین شهر استان خوزستان است که علت آن را میتوان قرار گرفتن این شهر در دشتی وسیع در دامنه رشته کوه زاگرس وبارش برف در برخی نقاط مرتفع مشرف بر شهر و نیز وجود وسیع ترین پوشش جنگلی استان خوزستان (۱۸۰٫۰۰۰ هکتار) در این منطقه دانست. دمای شهر ایذه در زمستان گاهی به زیر صفر درجه سانتی گراد میرسد و میانگین آن در فصل تابستان۲۴ درجه سانتی گراد است. میانگین بارش سالیانه در ایذه ۴۰۰ میلیمتر میباشد.

وجه تسمیه

شهر ایذه از روزگار باستان تا امروز به نامهای ایزج، ایذه، اوجا، آیا پیر، آنزان، انشان، ایگه، ایجهه، اریگ، ایج، ایدج الاهواز، مالمیر یا مال امیر خوانده شده‌است. کلمه ایذه برگرفته از واژه ایجه یا ایگه فارسی باستان به معنی مسکن و محل زندگی است.(۵) به علاوه به دلیل وجود زیج‌های بسیار در این ناحیه، این شهر به نام اریگ یا ایج خوانده می‌شده‌است. به عقیده برخی از محققین این شهر در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد «انزان» نامیده می‌شد و مرکز ایالت انزان بوده‌است. می‌توان ایذه را تغییر شکل یافته ((انزان)) عیلامی نیز دانست.

مکان های دیدنی

·  دشت سوسن با چشمه‌های فراوان

·  بردگوری (گوردخمه‌های)مربوط به ایران باستان

·  منطقه توریستی تفریحی زراس (حاشیه سد کارون ۳)

·  پل‌های دوقلوی کارون جایگزین پل قدیم شالو

·  آثار باستانی اشکفت سلیمان (اشکفت سلمان)

·  آثار باستانی کول فرح

·  آثار باستانی خونگ اژدر

·  تالاب میانگران

·  منطقه توریستی تفریحی گلزار

·  منطقه توریستی تفریحی دشت مرغا *  منطقه توریستی تفریحی مال آقا

جنگلها رادریابید

هشدار انجمن دوستداران طبیعت ایذه: جنگلها را دریابید

اشاره: اگر قصد دارید تا بیشتر عناصر و زیبایی های طبیعت با ویژگی های زاگرس را یکجا ببینید سری به ایذه و دهدز بزنید. رشته کوه بلند و برفگیر مُنگشت در کنار دشت زیبای ایذه، کوه سفید، رود کارون (که روزگاری خروشان و جاری بود و اکنون در پشت دیواره های بتنی سدها در خود می پیچید)، جنگل های بلوط و بنه (پسته وحشی) و صدها گونه از درختان و گیاهان، کبک های خوش آواز و بسیاری زیبایی ها و مناظر و چشم انداز های زیبا و بکر، همه و همه یکجا جمع شده اند.  
وضعیت ارتباطی جدید و راه های بین استانی که از این منطقه و بویژه منطقه بکر جنگلی دهدز می گذرد، زمزمه اسباب کشی شرکت های سرمایه گذار در بخش گردشگری و اکوتوریسم (و تهدیداتی که متوجه محیط زیست و طبیعت منطقه خواهند کرد) و تخریب روزافزون منطقه بلوط بلند دهدز (تنها ذخیره گاه طبیعی بلوط بلند در ایران) به عنوان یکی از ده تهدید بزرگ زیست محیطی کشور، باعث شد تا گفتگوی مشروحی با هژیر کیانی عضو هیأت موسس و دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست شهرستان ایذه انجام دهیم. وی متولد روستای قلعه سرد و کارشناس ارشد رشته کشاورزی است.

 لطفاً مختصری درباره انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست شهرستان ایذه بگویید تا مخاطبان ما با این انجمن بیشتر آشنا شوند .

کیانی: گفتگو را با آیه ای زیبا از قرآن کریم آغاز می کنم؛ "سبح لله ما فی السماوات و الأرض و هو العزیز الحکیم"؛ هر چه در زمین و آسمانهاست همه به تسبیح و ستایش خدایی که مقتدر و حکیم است، مشغولند» (سوره حدید/ آیه اول).

طبیعت و جایگاه آن در مبانی دینی و فرهنگی ما به زلالی آب ها جاری است. توصیه های ارجمند پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) ما در این باره سند افتخارند. جایگاه و نقش واژه ها و مضامین طبیعت محور در شعر و ادبیات ما ایرانیان تا آنجا تبلور یافته است که منوچهری دامغانی را شاعر طبیعت می نامند یا در شعر زیبای سعدی که مضامین خداشناسانه شکوفا شده است؛ به این سروده بر می خوردیم که: برگ درختان سبز در نظر هوشیار / هر ورقش دفتری است معرفت کردگار.

نظیر همین مفاهیم را در شعر حافظ هم مشاهده می کنیم. اینها همه و همه نشان دهنده این حقیقت است که محیط زیست یک مبحث لوکس وارداتی نیست. همچنین ایجاد فضاهای سبز (یا به قول امروزی ها پارک ها) در دوران ایران باستان، نشان دهنده این حقیقت است که اندیشه طبیعت دوستی و حفظ و احیاء آن، قدمتی دیرینه در این سرزمین دارد.

در میان بختیاری ها که در حوزه فعالیت این انجمن زیست می کنند، می توان مقالات و کتب بسیار نوشت چراکه بختیاری ها به سبب زندگی در این اقلیم، بیش از دیگران مدیون نعمت های الهی و طبیعت زیبای این منطقه هستند و حفظ آن وظیفه تک تک انسان هایی است که از این مادر پر مهر یعنی طبیعت ارتزاق می کنند.

انجمن دوستداران طیعت و محیط زیست شهرستان ایذه تشکلی است غیر دولتی و غیر سیاسی متشکل از فارغ التحصیلان رشته های مختلف دانشگاهی و مردم علاقمند، که از سال 1382 فعالیت رسمی خود را با هدف تلاش در جهت جلب مشارکت همگانی در حفظ و احیاء منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست آغاز نموده است و در حال حاضر نیز قشرهای مختلف علاقمند به طبیعت و محیط زیست در آن عضویت دارند .

 آیا هر اقلیم طبیعی و جغرافیای خاص آن بر انسانهایی که در آن زیست می کنند، تاثیر می گذارد؟

کیانی: این بحث بسیار گسترده است اما آنچه در مورد انسان بختیاری می توان گفت، این است که بسیاری از خلق و خوی مردمان بختیاری متاثر از طبیعت خاص سرزمین آنهاست، به عنوان مثال سخاوتمندی انسان بختیاری می تواند تحت تاثیر طبیعتی باشد که در آن زیست می کند و بدون هیچ محدودیتی به او می بخشد؛ طبیعت بختیاری و کوهستان های پر برکت، از آنان انسان های سخت و استواری ساخته است. روحیه آزادمنشی بختیاری ها بی تاثیر از طبیعت پیرامون آنان نیست. زلالی و صداقت بختیاری ها می تواند تحت تاثیر زلال چشمه ساران و رودهای خروشان آن باشد.

انسان بختیاری وقتی آیات زلال قرآن را می خواند و در این طبیعت سیر می کند، بیشتر به عظمت و قدرت خدای خویش پی می برد و موارد بسیار دیگری از این دست که در آثار شاعران ارجمند بختیاری و آثار موسیقایی بختیاری تاثیرات شگرفی داشته است.

چویل بعنوان یک گیاه سبز و بی مانند از لحاظ رنگ و عطر در بین مردمان بختیاری نماد سرسبزی است. پرنده کبک در فرهنگ بختیاری نماد خوش آوازی و سرزندگی است. و موارد فراوان دیگری را می توان یافت که جزئی از طبیعت اهمیت نمادی بالایی در فرهنگ بختیاری داشته باشد. اینها را عرض کردم تا بیشتر دریابیم که چه وظیفه سنگینی در ازای محبت ها و نعمات خداوند مهربان بر دوش داریم تا در سپاسگزاری از او این طبیعت را پاسداری کنیم و در جهت حفظ حقوق نسل های آینده و سرسبزی ایران گام برداریم.

فعالیت های عمده این انجمن تاکنون چه بوده است؟

کیانی: انجمن بر این باور است که فعالیت در بخش طبیعت و محیط زیست، بدون آموزش و فرهنگ سازی محکوم به شکست خواهد بود و حفظ طبیعت و محیط زیست با مشارکت مردم و جامعه بومی و محلی و احیاء آن با نقش موثر و برنامه ریزی مدون و بلند مدت دولت و دستگاه های ذیربط در قالب مفاهیم توسعه پایدار امکان پذیر خواهد بود.

از همین رو انجمن از آغاز با نشریه ای محلی تحت عنوان "دوستدارن طبیعت زاگرس" فعالیت عمومی خود را آغاز نمود. این فعالیت در قالب طرح بزرگ صیانت از جنگل های حوزه زاگرس در منطقه دهدز و ایذه در سطح 70 هزار هکتار از ذخیره گاه های بلوط و سایر گونه های گیاهی آن آغاز شد که در آن سال یعنی 81 تا 83 اعضای موسس این انجمن پروژه بزرگ صیانت از جنگل ها را (که از طرف سازمان جنگل ها برای نخستین بار به طور آزمایشی در استان ایلام وخوزستان به اجرا در آمد) در منطقه دهدز و ایذه برعهده گرفتند و چون تیم کارشناسی قوی داشتند و همگی از فارغ الاتحصیلان دانشگاه و ساکن منطقه اجرای طرح بودند، به عنوان مجری نمونه استان در عرصه فعالیت های طبیعت انتخاب شدند.

تهیه و توزیع بیش از 150 هزار نسخه بروشور اطلاع رسانی و آموزشی، برگزاری دو مسابقه بزرگ قلم سبز در سطح مدارس منطقه دهدز و شهرستان ایذه، برگزاری مسابقه نقاشی، تنظیم چندین بیانیه در مورد جلوگیری از اجرای طرح انتقال آب تالاب زیبا و منحصر به فرد میانگران ایذه، هشدار های زیست محیطی از طریق رسانه های جمعی، راه اندازی پایگاه اینترنتی انجمن به نشانی http://www.izeheneo.blogfa.com  و اعلام پست الکترونیک   [e-mail] به عنوان محور ارتباطی مردم دوستدار محیط زیست با فعالان محیط زیست ایذه و دهدز، شرکت فعال کارشناسان این انجمن در همایش های مختلف سراسری و ارائه بیش از 20  مقاله علمی و پذیرش آن در همایش های یاد شده، شرکت کارشناسان رشته مهندسی آب این تشکل در دو کارگاه بزرگ و دوره توانمند سازی تشکل های زیست محیطی کشور (که در سال 1388 در ارومیه و بندر انزلی از طرف دفتر طرح تالاب های ایران برگزار گردید)، تدوین کتابچه راهکارهای حفظ تالاب میانگران ایذه، تلاش و رایزنی با مسئولین طرح تالاب های ایران برای قرار گرفتن تالاب میانگران در لیست تالاب های بین المللی (با این هدف که بتوانیم آن را تحت حمایت صندوق تسهیلات جهانیGEF  قرار دهیم)، از جمله فعالیت های این انجمن بوده است.

همچنین تهیه طرح ملی حفاظت از تالابهای ایران با هدف دستیابی به الگوی پایدار جهت حفظ تالابهای ایران با مشارکت آگاهانه جوامع محلی و دستگاههای مرتبط و ذینفعان نیز از سال ۲۰۰۵ توسط این انجمن با مشاورت سازمان محیط زیست ایران در حال اجرا است.

تهیه طرح بزرگ باغ-موزه گیاه شناسی بلوط بلند ویژه گیاهان زاگرسی با هدف های علمی تحقیقی، اشتغال در بخش گیاهان دارویی برای مردم منطقه، پرورش و تکثیر و تولید درختان و گیاهان زینتی برای فضاهای سبز شهری و شهرداری ها (با این مبنای نظری و راهبردی که این گونه های بومی و زیبا که شناسنامه زیست بوم های طبیعی و شهری هستند، با شرایط محیطی شهرهای این منطقه سازگار ترند) و چند طرح های پژوهشی دیگر از جمله کارهای در دست اقدام انجمن می باشند.

چرا طرح باغ-موزه در مرحله تهیه طرح باقی مانده است؟

کیانی: قرار بر این بود که این طرح در قالب یک تعاونی فارغ التحصیلان کشاورزی در اراضی منابع طبیعی انجام گیرد که متاسفانه علیرغم گذراندن مراحل اداری با مخالفت مسئولین منابع طبیعی شهرستان مواجه شدیم و جالب تر اینکه منابع طبیعی بعد از رد کردن این پیشنهاد، اراضی مورد نظر را برای ایجاد سایت گردشگری شرکت ملی نفت ایران آماده سازی نمود که این خود جفای آشکار در حق طبیعت منطقه خواهد بود و کارشناسان این انجمن در رسانه های مختلف نسبت به عواقب منفی این طرح برای منطقه بکر بلوط بلند دهدز (که اخیراً جزو ده تهدید بزرگ زیست محیطی ایران به انتخاب تحریریه روزنامه همشهری نام برده شده است) هشدار های لازم را منتشر نموده اند و همچنان پیگیری خواهیم نمود.

تالاب میانگران ایذه

تالاب میانگران درجنوب غربی کوهپایه زاگرس و در فاصله یک و نیم کیلومتری شهرستان ایذه در شمال شرقی استان خوزستان واقع شده‌است. این تالاب به نام‌های پرچستان(گورویی و اورک شالو)، شیخان، فاروم(قلعه گژدم) و منقار نیز نامیده می‌شود. منبع درآمد مردم حاشیه تالاب میانگران از طریق دامداری و کشاورزی به خصوص کشت گندم، جو، ماش و برنج است. جاده آسفالته ایذه- پیون، جاده آسفالته ایذه- کول فرح و روستای پرچستان از جمله راههای دسترسی به تالاب میانگران است. پرباران‌ترین ماه سال دراین تالاب، دی ماه و کم باران‌ترین آن از اواخر خرداد تا اواسط مهرماه، میانگین تبخیر ماهیانه ‪۱۷۳میلیمتر، حداقل رطوبت نسبی ‪۲۵درصد است. هوای منطقه معمولا در فصل تابستان همراه با شرجی و در زمستانها سرد است به گونه‌ای که در پاره‌ای از موارد ارتفاعات اطراف آن از برف پوشیده می‌شود. پوشش گیاهی تالاب عبارت از نی از تیره لوئی و تیره [[‪، [[polygonaceaگیاهان مرتعی از خانواده گرامینه، بقولات خارشتر و گیاهان خانواده لگومینوز مانند انواع یونجه یک ساله و شنبلیله‌است. از مهم‌ترین گونه‌های جانوری در تالاب میانگران می‌توان تنجه، آنقوت، اردک نوک‌پهن، سرسبز، خوتکا، فلامینگو، گاو چرانک، لک لک سفید، لک لک سیاه، باکلان و حواصیل خاکستری نام برد. اردک مرمری، اردک سرسفید و غازپیشانی سفید کوچک نیز از جمله پرندگان کمیاب موجود در این تالاب هستند. این تالاب همه ساله در فصل مهاجرت پرندگان پذیرای گونه‌های مختلفی از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است. قورباغه Rana cascadae و‪]]، Bufo virifdis مار آبی]] ‪Natrix tesesellateو ماهی گامبوزیا نوروزی گراز نیز از جمله آبزیان این تالاب هستند. از جمله مشکلات تالاب می‌توان به نبود وجود مراکز اقامتی در مجاورت تالاب و همچنین کم شدن سطح آب تالاب در فصل گرم سال است. ورود پسابهای کشاورزی به تالاب از جمله عوامل تهدیده‌کننده منطقه‌است که این تالاب را در معرض نابودی قرار داده‌است